Schrijf actief!

Een veel gehoorde kreet bij het schrijven is: schrijf actief! Wat is eigenlijk het voordeel van actief schrijven? En waarom zijn passieve zinnen moeilijker leesbaar? Voor meer duidelijkheid over dit onderwerp laten we je een paar voorbeelden zien. 

Passieve zinnen

Lezers ervaren een tekst met veel passieve zinnen vaak als afstandelijk en minder prettig leesbaar. Door het gebruik van veel passieve zinnen wordt een tekst minder levend, minder actief. Passieve zinnen zijn ook vaak langer dan noodzakelijk. Teksten met veel passieve zinnen zijn daardoor vaak moeilijker leesbaar dan teksten met zinnen in de actieve vorm.

Voorbeeld:

• Het afdelingshoofd keurde het voorstel af.
• Het voorstel werd afgekeurd door het afdelingshoofd.

De eerste zin staat in de actieve vorm. Het onderwerp van de zin (het afdelingshoofd) doet iets met het lijdend voorwerp (het voorstel). De tweede zin staat in de passieve vorm. Het lijdend voorwerp van de eerste zin is onderwerp geworden. De handelende persoon staat in het zinsdeel met door.

Passieve of lijdende zinnen bevatten een combinatie van het werkwoord worden of zijn en een voltooid deelwoord.

Hoe te vermijden?

Je kunt de passieve vorm soms vermijden door het kiezen van een ander werkwoord.

Voorbeelden:
Door de berekening werd vastgesteld dat het plan niet haalbaar was.
Berekening wees uit dat het plan niet haalbaar was.

Volgende maand wordt er begonnen met het project.
Volgende maand start het project.

Aan de vormgeving wordt extra aandacht besteed.
De vormgeving krijgt extra aandacht.

Zie je dat de actieve zinnen prettiger lezen en korter en duidelijker zijn? De kreet om actief te schrijven is dus een zinvolle tip.

Om passieve vormen op te sporen in je eigen tekst kun je gebruik maken van de zoekfunctie in bijvoorbeeld Word. Zoek dan op het woordje ‘door’. 

Ook kun je de passieve zinnen markeren in je tekst en zo bekijken of de passieve vorm niet te vaak voorkomt. Je hoeft de passieve stijl niet geheel te vermijden. Soms zijn er redenen om toch voor de passieve vorm te kiezen.

Bijvoorbeeld als je de handelende persoon niet kent: Er is vannacht ingebroken.

Of als deze niet van belang is: Met sneeuw op de weg wordt vaak veel te hard gereden.

Of als je het lijdende voorwerp juist extra aandacht wilt geven: Dit baanbrekende onderzoek werd uitgevoerd door een groep van topmedici.

Lastig om te herschrijven? Beantwoord dan per zin de vraag: wie doet wat?

De brief wordt door de directeur ondertekend. 

Wie doet wat? De directeur ondertekent de brief. 

De aanwezige bevers worden door de zoogdiervereniging verplaatst, waarna de dijken worden versterkt door het waterschap.

Wie doet wat? De zoogdiervereniging verplaatst de bevers, waarna het waterschap de dijken versterkt.