Betrekkelijke voornaamwoorden: regels dat/wat

De regels voor het gebruiken van een betrekkelijk voornaamwoord hebben we op school geleerd, maar zijn niet bij iedereen even goed blijven hangen. Daarom nu een kleine opfrisles. Een betrekkelijk voornaamwoord verwijst naar iets wat al eerder is genoemd. Dat kan een woord, een woordgroep of een zin zijn. Waar het betrekkelijke voornaamwoord op terugslaat noem je het antecedent. De meeste problemen doen zich voor bij het gebruik van dat of wat.

De regels

We bespreken hier de regels van de betrekkelijke voornaamwoorden: die, wie, dat en wat.

• Die gebruik je bij de-woorden en bij woorden die in het meervoud staan.
  Bijvoorbeeld: De popgroepen die tijdens het festival optraden, werden toegejuicht.
• Wie gebruik je altijd in combinatie met een voorzetsel.
  Bijvoorbeeld: De jongen op wie ik verliefd ben, woont in een andere stad. De schrijver om wie we treuren, was erg geliefd.
• Dat gebruik je bij verwijzing naar het-woorden.
  Bijvoorbeeld: Het boek dat daar ligt, is erg mooi. Het paard dat in de wei staat, is mank.
• Wat is een bijzonder betrekkelijk voornaamwoord en gebruik je in de volgende vier gevallen: 

1. Na onbepaalde woorden (alles, veel, iets, niets, weinig, enige etc.)
   Bijvoorbeeld: Is dat alles, wat hierover geschreven? Ik heb niets gevonden, wat dat kan bewijzen. Dit is het enige, wat we kunnen doen.
2. Na een overtreffende trap
   Bijvoorbeeld: Dit is het mooiste wat ik ooit gezien heb. Dat is het minste wat je mag verwachten.
   Maar let op: Dit boek is het mooiste wat ik ooit heb gelezen (betekent van alles wat ik ooit heb gelezen, dus ook inclusief kranten, tijdschriften etc. is dit boek het allermooiste). Als je alleen verwijst naar de allermooiste van alle boeken die je ooit heb gelezen dan wordt de zin: Dit boek is het mooiste dat ik ooit heb gelezen. Je kunt achter mooiste het onzijdige woord boek invullen.
3. Bij verwijzing naar een hele zin
   Bijvoorbeeld:  Hij kwam dikwijls op bezoek, wat we zeer op prijs stelden.
4. In de betekenis van ‘datgene wat’.
   Bijvoorbeeld: Wat niet weet, wat niet deert. Wat ze zei, was zeer opbeurend. Alles wat hier staat, is waar.

Hopelijk is je kennis nu weer actueel en maak je geen fouten meer met dat of wat. Succes!