Vertaalmachines toelaatbaar in taalonderwijs?

Over de capaciteiten van vertaalmachines zoals Google Translate, Babel Fish en Bing Translator wordt vaak lacherig gedaan, maar uit onderzoek aan de universiteit van Nottingham blijkt dat naar het Engels vertaalde teksten het niveau benaderen dat studenten moeten hebben om te slagen voor hun toelatingsexamen Engels op een Britse universiteit. Omdat Google Translate wereldwijd het vaakst wordt gebruikt om vanuit een brontaal naar het Engels te vertalen, worden de Engelse resultaten steeds beter.

Vooruitgang

De onderzoekers, Michael Groves en Klaus Mundt, presenteerden de resultaten van hun onderzoek in het vakblad English for Specific Purposes. Doordat Google Translate steeds beter werkt, zijn de onderzoekers bang dat studenten clandestien hele teksten zullen vertalen, bijvoorbeeld voor het vak Academic Writing, waarvan het doel is volgens strikte en universele regels academisch te leren schrijven. Door gebruik te maken van vertaalmachines schrijven ze dus niet meer zelf en leren ze ook de regels niet goed.

Fouten

Natuurlijk komen er nog steeds fouten voor in vertalingen van vertaalmachines. Deze fouten zijn meestal context gerelateerd. Bijvoorbeeld spreekwoorden en gezegden worden letterlijk vertaald. Vertaalprogramma’s hebben geen gevoel voor de nuances van een taal of voor de context waarin woorden zich bevinden. Taal is ook cultuur en gevoel, en daaraan ontbreekt het vertaalmachines. Ook als de zinsstructuur complexer wordt en er ook een bijzin is, krijgen ze het moeilijk. Als er van het Engels naar het Duits vertaald wordt, moet er ook rekening worden gehouden met vier mogelijke naamvallen. Om de goede keuze te maken moet de zinscontext duidelijk zijn. Welke functie heeft het woord in de zin? Zonder deze informatie kan de vertaalmachine geen juiste vertaling maken. Een vertaalmachine moet op basis van wat hij wél weet een statistische inschatting maken van hoe hij dénkt dat de zin er in een andere taal uitziet. Veel vertaaltechnieken werken op kansberekening. De meeste vertaalmachines zijn interactief: je kan de machine niet alleen beter maken door teksten in te voeren, maar ook door zijn vertaling zelf te corrigeren.

Taalonderwijs

De vraag die zich nu voordoet is: Zijn vertaalmachines toelaatbaar in taalonderwijs? Verarmt dat het leerproces niet? Volgens Antal van den Bosch, taaltechnoloog aan de Radboud Universiteit Nijmegen, hoeft dat niet per se. Het ligt aan de doelen die je voor ogen hebt. Docenten willen de diepte in, zodat studenten de doeltaal echt leren begrijpen. Maar studenten vinden het vaak prima om trucjes leren. Een leuke vergelijking is de invoer van de rekenmachine 'Daar was veel verzet tegen. Maar aan de kern van het vak – het leren van de wiskundige principes – doet de rekenmachine niets af.'

Voor een eenvoudige vertaalopdracht is een vertaalmachine dus een prima hulpmiddel. Je kunt er echter niet voor 100% op vertrouwen. Dus goede kennis van de doeltaal is zeker nodig om een foutloze vertaling te kunnen maken.

Wat vind jij van het gebruik van vertaalmachines? Gebruik jij ze zelf ook en wat zijn jouw ervaringen? We horen het graag!