Los of aan elkaar? 3 olympische taalvragen

Nu de Nederlandse sporters van TeamNL het zo goed doen op de Olympische spelen in Parijs, wordt er veel over geschreven. Ook een groot sporttoernooi als dit levert soms taalvragen op. Worstel je ook wel eens met de vraag: 'schrijf je dit los of aan elkaar?' Hieronder geven we antwoord op drie veelvoorkomende taalvragen - ook handig als je over wat anders schrijft.

Olympische taalvraag #1: Is het gouden medaillewinnaar of goudenmedaillewinnaar?

Om deze vraag goed te kunnen beantwoorden, kijken we eerst naar de regels voor samenstellingen. Een samenstelling is een woord dat bestaat uit twee delen die beide ook zelfstandig kunnen voorkomen. Goudenmedaillewinnaar is een samengesteld woord, waarin het eerste deel een woordgroep is van een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord: gouden medaille. Het tweede deel is het zelfstandig naamwoord ‘winnaar’. Dit noemen we ‘drieledige (of driedelige) samenstelling’. Zulke samenstellingen worden in de regel helemaal aaneengeschreven.

Het is: goudenmedaillewinnaar

Je schrijft goudenmedaillewinnaar dus aan elkaar. Alle samenstellingen schrijf je eigenlijk aan elkaar, behalve bij een klinkerbotsing of een betekenisverschil. Er mag een tussenstreepje staan om het begrip van een woord te verduidelijken, of als het woord heel lang dreigt te worden. Een voorbeeld waarbij los of aan elkaar geschreven uitmaakt voor de betekenis:

• Een goudenmedaillewinnaar: iemand die een gouden medaille heeft gewonnen.
• Een gouden medaillewinnaar: iemand van goud, die een medaille heeft gewonnen.

Tenzij je dat laatste ook echt bedoelt, kun je beter alles aan elkaar schrijven.

De olympische spelen zorgen sowieso voor prachtige samenstellingen, bijvoorbeeld:

• Polsstokhoogspringer
• Langeafstandsloper
• Hink-stap-sprongatleet
• Dressuurpaardentrainer
• Kanosprintwedstrijd
• Handboogschietfinale
• Handbalkeepstershandschoenen
• Ploegenachtervolgingsrit

Olympische taalvraag #2: Waarom schrijf je ‘olympisch recordhouder’ los, en wereldrecordhouder aan elkaar?

Wereldrecordhouder is een samenstelling volgens dezelfde regel als die hierboven staat beschreven. Deze samenstelling van twee zelfstandig naamwoorden (wereldrecord en houder). schrijf je dus aan elkaar: wereld recordhouder is onjuist. 

Olympisch recordhouder is geen samenstelling, maar een woordgroep die bestaat uit een bijvoeglijk naamwoord (olympisch) en een samengesteld zelfstandig naamwoord (recordhouder). Woordgroepen zijn combinaties van woorden die bij elkaar horen in een grammaticaal verband (bijvoorbeeld in een zin), maar niet één woord vormen. Tussen de delen van een woordgroep komt een spatie. Voorbeelden: een knappe man, lange treinritten, het groene gras. En dus olympisch recordhouder.

Olympische taalvraag #3: Schrijf je olympische met een kleine letter of met een hoofdletter?

Olympisch krijgt in twee gevallen een hoofdletter:

• als het om de eigennaam van het evenement gaat: Olympische Spelen, Olympische Zomerspelen, Olympische Winterspelen;
• als het direct verwijst naar het Griekse plaatsje Olympia of naar de Olympus, de berg waar volgens de overlevering de Griekse goden woonden (de Olympische goden).

In alle andere gevallen is olympisch met een kleine letter: een olympische medaille, een olympisch record, olympisch goud, het olympisch dorp, etc. Behalve als het het eerste woord van de zin is, natuurlijk...

De regels nog eens uitgelegd?

Leer hier meer over los of aan elkaar, en lees hier meer over hoofdlettergebruik.