Is het de Oekrainse, Oekraïnse of Oekraïense bevolking?

Door gebeurtenissen in de wereld hebben we soms woorden nodig die we niet dagelijks gebruiken. Denk maar aan de begrippen die er de afgelopen jaren bij kwamen door de coronapandemie. Nu Rusland en Oekraïne veel in het nieuws zijn, groeit ook het gebruik van ‘vreemde’ afgeleide woorden. Wist je bijvoorbeeld dat sommige afgeleide woorden van Oekraïne een extra e na de ï krijgen? In ‘Oekraïne’ en ‘Oekraïners’ staat er geen e achter de i, in ‘Oekraïens’ wel. We leggen graag uit hoe je woorden over Oekraïne op de juiste manier spelt.

Naam van het land: Oekraïne

In Oekraïne hoort een trema (puntjes) op de i te staan. Want Oekraine - zonder puntjes op de i - kan verkeerd worden uitgesproken. Dat komt doordat de a en de i hier geen ai vormen, maar tot verschillende lettergrepen behoren (dit wordt klinkerbotsing genoemd). Je zegt dus oe-kraa-iene en niet oe-kraain.

Is het trouwens Oekraïne of de Oekraïne? Omdat het land vroeger een streek was, gebruikte men voor de onafhankelijkheid in 1991 de aanduiding ‘de Oekraïne’. Net als je in Nederland de streek ‘de Betuwe’ hebt. Je mag het land zowel met als zonder lidwoord gebruiken, maar de voorkeur gaat uit naar de versie zonder lidwoord.

Inwoners van het land: Oekraïner

Een mannelijke inwoner van Oekraïne heet een Oekraïner. Een vrouwelijke inwoner heet een Oekraïense (met een e na de i).

Bijvoeglijk naamwoord: Oekraïens

Het bijvoeglijk naamwoord van dit land is Oekraïens, met ie in de laatste lettergreep. Ook de taal heet Oekraïens.

Voor wie de regeltjes wil weten:

We hebben hier te maken met de spelling van de zogenaamde heldere, ongedekte /ie/. We schrijven de lange /ie/ meestal als ‘ie’:

• in een gesloten lettergreep: fiets, niet, advies, plezier, lief, actief;
• aan het einde van een woord: olie, hatsjie, kwestie, positie, die, neurie, industrie, bacterie
• in een beklemtoonde open lettergreep die niet aan het eind van een woord komt: gierig, gieten, spiegel.

We schrijven de lange /ie/ meestal als ‘i’:

• in een onbeklemtoonde open lettergreep die niet aan het eind van een woord komt: figuur, gitaar, libel, miauw, riool;
• in het achtervoegsel ‘-isch’: Russisch, romantisch;
• in veel uitheemse woorden: taxi, piramide, broccoli, ski, souvenir, bikini, alibi.

Er zijn veel uitzonderingen op deze vuistregels. Zo schrijven we ‘gieter,’ maar ook ‘liter’, en ‘jullie’ maar ook ‘juli’. De Woordenlijst geeft uitsluitsel (www.woordenlijst.org). We spellen ‘Oekraïne’ waarschijnlijk op deze manier, omdat het als een uitheems woord gezien wordt. In de meeste landnamen wordt een beklemtoonde /ie/ met i gespeld: Argentinië, Niger, Namibië, Fiji, Malediven.

Dezelfde i in een open lettergreep vinden we in de afgeleide vorm ‘Oekraïner’. Maar in het bijvoeglijk naamwoord staat de /ie/ ineens in een gesloten lettergreep. Dan wordt ze ‘ie’ gespeld. Zou je dat niet doen en ‘Oekraïns’ schrijven, dan spreek je dat uit met de doffe i van kind. Dát zou niet kloppen: ‘Oekraïens’ en ‘Oekraïense’ dus.